Oświadczenie dotyczące rzeczywistego właściciela należności. Kiedy podpisać a kiedy pozyskać?

UWAGA: Aktualizacja na 25/08/2022: pojawił się projekt ustawy [LINK], którego treścią uchylono obowiązki związane z transakcjami pośrednimi rajowymi (uchylono w całości ust. 1a i 1b)! Projekt zakłada moc wsteczną przepisu (czyli za 2021 r).

***

Wydawałoby się, że regulacje TP nie dotyczą każdego. Podmioty działające w grupach kapitałowych lub grupach podmiotów powiązanych są mniej lub bardziej świadome dodatkowych obciążeń dokumentacyjnych i sprawozdawczych w tym zakresie. Ale i podmioty niezależne i niepowiązane zaczęły ostatnio otrzymywać:

• podpisane przez ich dostawców tajemnicze oświadczenia, jak również
• oświadczenia do podpisu od odbiorców swoich usług, towarów, czy wyrobów.

Podmioty działające w grupach mają podobne doświadczenia. Ze względu na uregulowanie tematyki transakcji „rajowych” w zakresie przepisów o cenach transferowych, reakcją tych spółek nie było zaskoczenie. O ile podpisane oświadczenie wraz z fakturą nie wzbudzało większych emocji, to prośba o podpisanie nieznanego dotychczas „papieru” powodowała zainteresowanie tematem.

• Kiedy zatem można podpisać oświadczenie i przede wszystkim w jakim zakresie?
• Kto powinien podpisać i w jakiej formie oraz czy istnieje przymus złożenia podpisu w ramach oświadczenia?
• A z drugiej strony – czy i w jakich przypadkach powinienem pozyskać oświadczenie?

O jakich oświadczeniach mowa i skąd to się wzięło?

1. Otrzymaliście Państwo oświadczenie do podpisu, gdyż sprzedajecie towary / usługi do danego kontrahenta a jednocześnie wartość transakcji przekroczyła w analizowanym roku 500 000 zł.
2. Taka sytuacja wymusza na waszym kontrahencie (kupującym) działania w związku z  11o ustawy o CIT (ceny transferowe, transakcje „pośrednie rajowe”), bo na kupującego przerzucono obowiązek dochowania należytej staranności w zbadaniu co się dzieje z należnościami (kto jest rzeczywistym właścicielem należności (środków finansowych jakie przekazuje wam, wasz kontrahent (kupujący))). Co gorsza wprowadzono również domniemanie, że jeżeli (sprzedający) dokonuje transakcji z podmiotem rajowym w danym roku podatkowym, to rzeczywisty właściciel należności znajduje się w raju podatkowym…
3. Jeżeli wasz kontrahent (kupujący) nie ustali kto jest rzeczywistym właścicielem należności, albo że ponad wszelką wątpliwość rzeczywistym właścicielem NIE jest podmiot rajowy, wówczas mogą pojawić się obowiązki dokumentacyjne (dokumentacja cen transferowych) oraz sprawozdawcze jak TPR i oświadczenia o sporządzeniu dokumentacji podatkowej.
4. W uproszczeniu – Organy chcą wiedzieć co tak naprawdę dzieje się z należnościami i czy aby na pewno nie są one transferowane (pośrednio) do rajów podatkowych, a jeżeli nie potrafisz (podatniku) tego ustalić to czekają cię obowiązki z tytułu cen transferowych (pomimo, że nie mówimy o podmiotach powiązanych, lecz niezależnych).
5. Kupujący, nie wiedząc przecież z kim „dealujecie” na co dzień, chce wypełnić obowiązki i pyta się was:
6. Czy jesteście rzeczywistym właścicielem należności, albo
7. Czy rzeczywistym właścicielem należności jest spółka (np. z grupy) która NIE ma siedziby / nie jest zarejestrowana  w raju podatkowym, albo
8. Jeżeli wiemy, to czy rzeczywistym właścicielem należności jest „podmiot rajowy”, albo finalnie
9. Jeżeli sprzedający nie ma wiedzy na temat kto jest rzeczywistym właścicielem należności to ostatnie pytania dotyczą tego czy sprzedający dokonywał transakcji rajowej (a w szczególności na kwotę powyżej 500 000 zł w danym okresie).

 Czy i w jakich przypadkach powinienem pozyskać oświadczenie?
W sytuacji odwrotnej do opisanej, tj. jeżeli to my kupujemy towar / usługi w tym również od podmiotów niezależnych, w kwocie powyżej 500 000 zł w danym okresie od jednego kontrahenta. To kupujący musi ustalić kto jest rzeczywistym właścicielem należności a jeżeli to się nie uda, albo okaże się że jest nim podmiot rajowy – zobacz punkt 3 powyżej.
W aktualnie obowiązującym stanie prawnym należy obalić domniemanie, iż rzeczywisty właściciel należności jest podmiotem rajowym a najłatwiej zrobić to pozyskując oświadczenie.

Następnie odpowiedzmy na dwa łatwe pytania:
1. Czy podmiot jest zobowiązany do podpisania oświadczenia (albo jakiejkolwiek innej reakcji na prośbę / żądanie swojego kontrahenta w tym zakresie)? Formalnie nie. Nie ma sformalizowanego / uregulowanego w jakikolwiek sposób obowiązku. Mniej formalnie jednak, powinniśmy zadbać o relację z naszym odbiorcą, który prosi nas o wypełnienie oświadczenia.

2. Kto ma podpisać oświadczenie i w jakiej formie? Jako, że nie ma formalnego obowiązku nie ma też wyraźnego wskazania kto powinien podpisać takie oświadczenie, nie sprecyzowano również formy. Niemniej, jak da się zaobserwować w praktyce, podmioty przykładają dużą wagę do tej tematyki i preferują oświadczenia w formie innej niż np. e-mail…

Instytucję oświadczenia wprowadzono jako pomoc w krokach dochowania należytej staranności i uczyniono to w treści projektu objaśnień do ustawy.

Odpowiedź na pytanie wymagające nieco więcej wiedzy:
Kiedy mogę podpisać oświadczenie i w jakim zakresie?  TO ZALEŻY! Odpowiadamy zgodnie z prawdą… Rzeczywisty właściciel należności to podmiot, który spełnia łącznie następujące warunki (zgodnie z art. 4a pkt 29 ustawy CIT oraz odpowiednio art. 5a pkt 33d ustawy PIT):

1. otrzymuje należność dla własnej korzyści, w tym decyduje samodzielnie o jej przeznaczeniu i ponosi ryzyko ekonomiczne związane z utratą tej należności lub jej części,
2. nie jest pośrednikiem, przedstawicielem, powiernikiem lub innym podmiotem zobowiązanym prawnie lub faktycznie do przekazania całości lub części należności innemu podmiotowi,
3. prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą w kraju siedziby (…).

Zatem odpowiedź o to co realnie można podpisać będzie każdorazowo zależna od konkretnego stanu faktycznego.

Art. 11o wzbudza wiele wątpliwości od samego początku wprowadzenia najbardziej restrykcyjnych przepisów w zakresie transakcji „pośrednich rajowych”. Na podatników przerzucono obowiązki, które powinny wypełniać Organy, pomijając jednocześnie fakt, że podatnik dysponuje znacznie węższą wiedzą w tym zakresie i nie posiada stosownych narzędzi do weryfikacji.

Zmiany, zmiany, zmiany…

Mamy sierpień 2022… oraz nowy projekt art. 11o ust o CIT, który zmienia nam zakres obowiązków w tym obszarze. Jako że jest to zmiana na korzyść podatnika, zmiany będą mogły mieć zastosowanie do roku 2021… Projekt zwalnia kupującego z należytej staranności i usuwa domniemanie o rzeczywistym właścicielu należności (RWN) w raju, w przypadku dokonania rozliczeń z takim podmiotem. W projekcie (słusznie skądinąd) założono, że to sprzedający (otrzymujący należność) posiada większą wiedzę niż kupujący nt. kto będzie / jest RWN, w związku z czym kupujący nie będzie miał obowiązków* z tyt. Art. 11o. Obowiązki te przerzucone zostaną na sprzedającego. Sprzedająca sama sobie będzie oświadczała że jest / nie jest RWN etc…

Jednocześnie treścią projektu – pozyskanie oświadczenia przeniesiono z ligi juniorów (objaśnienia) do ekstraklasy (do ustawy), a zatem będzie ono miało formalną moc.

UWAGA! powyższe dotyczy rozliczeń z kontrahentami krajowymi. W przypadku jeżeli mamy do czynienia z zakupem towaru / usługi od podmiotu zagranicznego wówczas to po stronie spółki polskiej kupującej pozostają obowiązki i obciążenia związane z ustaleniem „co dzieje się z naszymi pieniędzmi, którymi zapłaciliśmy za usługi / towar”, czyli kto będzie RWN.