Już 30 marca 2023 r. TSUE rozstrzygnie o kwestii uznawania (bądź nie) gmin za podatników VAT przy realizacji projektów instalacji OZE (głównie fotowoltaicznych) na nieruchomościach mieszkańców.
Sprawa dotyczy projektu, w którym liderem jest miasto Ciechanów. Obejmuje on swoim zakresem montaż odnawialnych źródeł energii na nieruchomościach, które są własnością mieszkańców. Przystąpienie do projektu było uzależnione od wniesienia wkładu własnego za instalację (25%) do czego mieszkańcy zobowiązywali się na podstawie umów cywilnoprawnych. Pozostała część wartości instalacji pochodziła z unijnego dofinansowania. Wszystkie realizujące projekt gminy wystąpiły z wnioskiem o interpretację indywidualną. W treści wniosku gminy stanęły na stanowisku, że nie są podatnikami VAT, ponieważ czynności przez nie wykonywane nie stanowią działalności gospodarczej. W konsekwencji powyższego – zdaniem gmin – należy uznać, że kwoty należne od mieszkańców ani dofinansowanie nie są wynagrodzeniem za jakiekolwiek usługi, toteż nie podlegają opodatkowaniu. Gminy nie mają też prawa do odliczenia podatku VAT, a to dawałoby im prawo do potraktowania podatku VAT jako kosztu kwalifikowalnego.
Z tak przedstawionym punktem widzenia nie zgodził się fiskus, wydając każdej z gmin interpretację negatywną. Organ podatkowy stwierdził, że gminy są podatnikami VAT realizując projekt. Podobną perspektywę na omawianą sprawę zaprezentował WSA w Warszawie, który oddalił wszystkie skargi (wyroki z 18 września 2020 r. – III SA/Wa 2211/19, III SA/Wa 2160/19, III SA/Wa 2234/19 oraz wyrok z 10 lipca 2020 r. – III SA/Wa 2252/19).
W dniu 10 listopada została wydana opinia Rzecznik Generalnej (sygn. C‑612/21). Zdaniem Rzecznik, gminy nie powinny zostać uznane za podatników VAT. Uzasadnieniem dla zaprezentowanego stanowiska jest fakt, że gmina nie prowadzi własnej działalności w celu świadczenia usług montażu OZE, nie zapewnia własnych instalatorów ani własnej porównywalnej struktury dystrybucji do przedsiębiorców. Umowy są zawierane jedynie z tymi mieszkańcami, którzy chcą skorzystać z rozbudowy systemów OZE i w tym celu zgłoszą się do gminy. Początkowo są oni uprawnieni do korzystania z systemu w zamian za dość niewielki wkład własny, po czym po pięciu latach staje się on ich własnością. Rolą gmin w tym przedsięwzięciu jest natomiast organizowania skutecznego finansowania i wykonania instalacji nowych systemów produkcji energii odnawialnej na terenie gminy przez podmiot prywatny. Działalność ta obejmuje swoim zakresem w szczególności sprawowanie bieżącego nadzoru inwestorskiego i rozliczenie finansowe. Gmina nie postępuje jak typowy przedsiębiorca, który konkurowałby z innymi prywatnymi dostawcami poprzez dodanie kosztów organizacyjnych plus marżę zysku do ceny swojego świadczenia. Nie podejmuje ona żadnych przedsiębiorczych inicjatyw, jak też nie ma widoków na zyski. Wynikiem tego gmina jest wyłącznie narażona na straty.
***
Wyroki TSUE są dość często zbieżne z opiniami Rzecznika Generalnego. Miasto Ciechanów może patrzeć na sprawę z optymizmem. Inne gminy już niekoniecznie. Wiele z nich uznawało się bowiem w ww. zakresie za podatników VAT. A takie podejście wywołuje daleko idące skutki. Nie tylko w zakresie ewentualnie nadpłaconego podatku należnego – tu wydaje się, że zwrot nadpłaty byłby możliwy (przy jednoczesnym zwrocie nadpłaty mieszkańcom). Gorzej jeśli chodzi o kwalifikowalność VAT i odliczany przez gminy podatek naliczony od wydatków na nabycie towarów i usług związanych z projektami OZE. Gminy występowały w tym zakresie o interpretacje indywidualne Dyrektora KIS, które potencjalnie – w przypadku rozstrzygnięcia TSUE zbieżnego z opinią Rzecznik Generalnej – mogą być hurtowo zmieniane. Być może czeka nas więc w tej materii niemałe zamieszanie.
